ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Η Μονή του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται ανατολικά του χωριου Φίλια Καλαβρύτων, στη νότια πλευρά του βουνού Θισβετίου. Η ημερομηνία ίδρυσης της Μονής δεν είναι ιστορικά εξακριβωμένη. Θεωρείται σύγχρονη της μονής Αγίας Λαύρας, ιδρυθείσα από Πελοποννήσιο μοναχό του Αγίου Όρους προς τιμή του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Αθανασίου του Μεγάλου.

Έμμεση αναφορά για την Μονή έχουμε από το γεγονός ότι επί ηγεμονίας του σουλτάνου Σελίμ Α΄ του σκληρού (1512 - 1520), ο Ιωάννης ή Γεώργιος Τσερνωτάς (Τσερνοτάμπεης) κάτοικος της περιοχής, ανακάλυψε συμπωματικά, οργώνοντας ένα κτήμα της Μονής Αγίου Αθανασίου Φίλιων, ένα θησαυρό του αρχαίου Κλείτορα. Η πληροφορία αυτή επιβεβαιώνει την ύπαρξη αλλά και τον πλούτο της Μονής την εποχή αυτή.

Κατά την παράδοση, η ίδρυσή της ανάγεται στα τέλη του 10ου αιώνα όταν Αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Νικηφόρος Φωκάς. Η πρώτη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη της Μονής προέρχεται από πατριαρχικό σιγίλιο του 1652, σύμφωνα με το οποίο ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Παΐσιος Α΄ την ανακηρύσσει σε πατριαρχική και σταυροπηγιακή. Το 1781, ο Πατριάρχη Γαβριήλ ο Δ΄ ανανέωσε τα προνόμια της Μονής με νέο Πατριαρχικό σιγίλιο ενώ λίγο αργότερα το 1798 ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄, αφού ανανέωσε και αυτός τα προνόμια της Μονής, όρισε, παράλληλα, την ετήσια εισφορά της Μονής προς το Πατριαρχείο στα 105 γρόσια.

Η Μονή είναι διώροφος και σε κάποια τμήματα ήταν τριώροφος, λιθόκτιστη με πλακόστρωτο προαύλιο και ευρύχωρη πλατεία που δηλώνει την ρωμαϊκή περίοδο.

Το καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στον Άγιο Αθανάσιο Πατριάρχη Αλεξανδρείας τον Μέγα. Ο ναός είναι χτισμένος σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής λιθόκτιστο, με κεραμοσκεπή, οκταγωνικό τρούλο και πλακόστρωτος, που κτίστηκε το 1763 σύμφωνα με επιγραφή σε μαρμάρινο εντοιχισμένο λίθο που βρίσκεται πάνω από την θήρα της εισόδου του. Ο ναός είχε ξυλόγλυπτο τέμπλο με πολλές παλιές εικόνες που δυστυχώς σήμερα δεν σώζονται, λόγο της πυρπόλησης της Μονής από τους Γερμανούς το 1943.

Η ΜΟΝΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

Μεγάλη υπήρξε η προσφορά της Μονής κατά την Επανάσταση του 1821 αφού αποτελούσε κέντρο ανεφοδιασμού και καταφύγιο για τους αγωνιστές που μάχονταν εναντίον των Τούρκων. Το 1822 η Μονή έδωσε στην Πελοποννησιακή Γερουσία 1000 γρόσια για την διεξαγωγή του αγώνα και λίγο αργότερα διέθεσε το ποσό των 6000 γροσίων , από την πώληση ενός μετοχίου της στην περιοχή της Πάτρας, προκειμένου να δαπανηθεί για τις ανάγκες του αγώνα. Μοναχός της υπήρξε ο ιεράρχης Μητροπολίτης Δέρκων Γρηγόριος που θανατώθηκε από τους Τούρκους τον Ιούνιο του 1821 στην Κωνσταντινούπολη. Με δικές του δαπάνες κατασκευάστηκε το 1819 και η κρήνη που διασώζεται μπροστά από το καθολικό της Μονής. Το καλοκαίρι του 1826 τα στρατεύματα του Ιμπραήμ πυρπόλησαν την Μονή και καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου της. Από τους 70 περίπου μοναχούς που είχε η Μονή πριν την Επανάσταση απέμειναν το 1830 μόνο επτά, ενώ τα χρέη της αυξάνονταν συνεχώς. Το 1850 ανέλαβε την διοίκηση της Μονής ο Φιλαίος ιερομόναχος Παρθένιος Χρόνης και κατάφερε να ανορθώσει τη Μονή τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και από πλευράς ανθρωπίνου δυναμικού, ανακαίνισε πλήρως την πυρολυθείσα Μονή, έκτισε αλώνια, στάβλους, φύτευσε διάφορα δέντρα καρποφόρα και μη και καλλιέργησε αμπελώνα. Μέχρι το θάνατό του, το 1875, οι μοναχοί ξεπέρασαν τους 60. Στη συνέχεια η Μονή άρχισε να παρακμάζει με αποτέλεσμα το 1928 να προσαρτηθεί ως μετόχι στη Μονή της Αγίας Λαύρας των Καλαβρύτων.

Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ

Στις 25 Ιουνίου 1943 η Μονή λεηλατήθηκε από τα ιταλικά στρατεύματα κατοχής, λίγες μέρες μετά την πυρπόληση του χωριού Φίλια από τα ίδια στρατεύματα. Μετά την λεηλασία οι Ιταλοί στρατιώτες έφυγαν με κατεύθυνση προς τα Φίλια, Στο δρόμο όμως δέχθηκαν επίθεση των ανταρτών, πού την απέδωσαν σε υποκίνηση μοναχών, έτσι γύρισαν πίσω, και πήραν μαζί τους τον ιερομόναχο και προηγούμενο π. Αμβρόσιο Παπαρηγόπουλο και τον γέροντα μοναχό Χριστόφορο Αναγνωσταρά για να τους οδηγήσουν στο χωριό. Ο π. Αμβρόσιος σκέφθηκε ότι οι Ιταλοί θα τους εκτελούσαν και αποπειράθηκε να δραπετεύσει, όμως δεν κατάφερε να καλυφθεί και έπεσε νεκρός από τα πυρά των Ιταλών.Τον Αύγουστο του 1943 πέρασαν από την περιοχή οι Γερμανοί, οι οποίοι πυρπόλησαν την μονή η οποία καταστράφηκε ολοσχερώς αλλά δεν κατέρρευσε ολόκληρη. Από την φωτιά δεν γλύτωσε ούτε ο ναός του Αγίου Αθανασίου όπου καταστράφηκε το ξυλόγλυπτο τέμπλο, τα στασίδια, τα άγια λείψανα, οι εικόνες, τα ιερά άμφια και τα λοιπά εκκλησιαστικά σκεύη.

ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Από το 1948 και μετά η Μονή άρχισε να παρουσιάζει και πάλι σημεία ζωής. Ο μοναχός Ιερόθεος Μουρτίκας, τον οποίον απέστειλε η Αγία Λαύρα, διέμενε μόνιμα στην Μονή, επισκεύασε τα κελιά, έδωσε ζωή σε αυτήν. Λίγο αργότερα προσετέθη και ο Ιεροδιάκονος Αντώνιος, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα δραστήριος και επί των ημερών του φυτεύτηκε και πάλι το αμπέλι της Μονής,καθώς και αμυγδαλιές και κυπαρίσσια. Όμως μετά από κάποια χρόνια έφυγε και πάλι από τη Μονή και έμεινε μόνος του ο Ιερομόναχος π. Ιερόθεος Μουρτίκας. Μετά τον θάνατό του η Μονή με κάποια διαλείμματα έμεινε έρημη. Τα τελευταία έτη, με τις προσπάθειες και τις δωρεές των απανταχού Φιλαίων και όχι μόνο αυτών, γίνεται προσπάθεια για την αναστήλωση και την ανάδειξη της ιστορικής Μονής.